Abortusonderzoek bij herkauwers: inzichten uit 2023
Elke abortus bij runderen, schapen en geiten moet onderzocht worden in het kader van de brucellose-monitoring, wat wettelijk verplicht is. Elke abortus betekent een financieel en emotioneel verlies voor de veehouder. Het abortusprotocol, samen met aanvullende onderzoeken, kan helpen bij het opsporen van de oorzaak. Hierdoor kan een gericht behandel- en preventieplan worden opgesteld waarmee men veel toekomstige problemen kan voorkomen. Ontdek wat de abortusonderzoeken van DGZ in 2023 hebben onthuld.
In 2023 heeft DGZ, met de financiële steun van het FAVV, ongeveer 3.400 abortusdossiers van rundveebedrijven onderzocht. Bijna 3.000 foetussen ondergingen een lijkschouwing. Het standaardprotocol omvat de ophaling van de foetus en bijbehorende monsters, een lijkschouwing en analyses voor BVD, Neospora, brucellose, blauwtongvirus en schmallenbergvirus (SBV). Daarnaast kunnen er nog heel wat extra analyses ingezet worden.
Abortusprotocol bij rundvee
Bevindingen uit autopsie
Ongeveer 29% van de gevallen toonde duidelijke afwijkingen met bacteriële abortus, meerlingdracht en marmering van de achterhandspieren als meest voorkomende (verdeling van de afwijkingen zie grafiek 1). Ook aangeboren afwijkingen, mummificatie, verbloeding ter hoogte van de navel en gazeuse ontsteking van de lebmaag (gelinkt aan Clostridium perfringens) werden vaak waargenomen.
Grafiek 1: In 29% van de abortusgevallen bij runderen zijn duidelijke macroscopische afwijkingen te zien tijdens de lijkschouwing. Deze tabel geeft een overzicht van de verdeling van bevindingen.
Foto 1: Beeld van bacteriële abortus: longontsteking (links), beleg t.h.v. het longvlies (rechtsboven) en beleg t.h.v. het hart (rechtsonder)
Foto 2: Uitpuiling van de hersenen buiten de schedel (encephalocoele), een aangeboren afwijking.
Resultaten staalnames: SBV, BLTV, Neospora, BVDV en brucellose
Alle foetussen met afwijkingen die wijzen op schmallenbergvirus (SBV) worden binnen het abortusprotocol getest op dit virus en op blauwtongvirus (BLTV). In 2023 werden een 150-tal foetussen onderzocht, waarvan er slechts 1,35% positief was voor SBV. Dit is een sterke daling tegenover 2022 en 2021, waar er ongeveer 17% positief waren. Van 134 foetussen met afwijkingen waarvan de PCR negatief was, werd het vocht van de borstholte onderzocht op aanwezigheid van antistoffen. 15% van deze analyses was positief. Net zoals in 2022 en 2021, testte geen enkele foetus positief voor BLTV in 2023.
Foto 3 (links): Kalf met typische letsels voor schmallenbergvirus (kromme poten, kromme nek, afwezigheid van de hersenen).
Foto 4 (rechts): Mummificatie kan wijzen op neosporose.
Neosporose is nog steeds een belangrijke oorzaak van abortus. In 2023 zagen we terug een lichte stijging: 14,85% van alle onderzochte serumstalen was positief voor Neospora-antistoffen. In 2022 was dit 13,6% en 13,3% in 2021 .
Dankzij het BVD-bestrijdingsprogramma daalde het aantal BVD-gevallen de laatste jaren. In 2021 was dit amper 0,06%, in 2022 was er een lichte stijging op te merken van 0,5% positieve foetussen. In 2023 echter was geen enkel oorbiopt (ear punch) positief voor het BVD-antigen.
Zowel de brucellose-cultuur op de nageboorte of de lebmaag van de foetus als de Brucella-antistoffen op het serum van het moederdier waren telkens negatief.
Resultaten verdere onderzoeken
A. Bacteriologie, schimmels en gisten
Ons onderzoek naar bacteriën en schimmels/gisten heeft een breed scala aan diagnoses opgeleverd. In totaal werden ongeveer 136 culturen ingezet en konden we heel wat belangrijke kiemen aantonen, waaronder Salmonella sp., Listeria monocytogenes, Bacillus licheniformis, Vibrio metschnikovii en Trueperella pyogenes. Daarnaast konden we ook belangrijke schimmels zoals Aspergillus fumigatus aantonen.
Verder op onze website vind je meer uitleg over deze kiemen en ook via de link onderaan het beproevingsverslag.
B. Andere analyses
Grafiek 2: Resultaten extra analyses abortus rund
Hieronder vind je het detailoverzicht van de extra analyses bij de abortussen rundvee.
| ANALYSE SERUM MOEDERDIER | Aantal uitgevoerde analyses | Deficiënt/positief |
| Selenium | 338 | 204 |
| Vitamine E | 48 | 12 |
| Jodium | 93 | 31 |
| Vitamine A | 2 | 2 |
| IBR IgE Asn | 21 | 1 |
| Q-fever Asn | 57 | 14 |
| Salmonella Asn | 26 | 6 |
| Mycoplasma Asn | 8 | 2 |
| SBV Asn | 21 | 13 |
|
ANALYSE FOETUS |
Aantal uitgevoerde analyses | Deficiënt/positief |
| Anaplasma fagocytophilum PCR | 128 | 3 |
| Chlamydia spp. PCR | 128 | 1 |
| Leptospira PCR | 130 | 0 |
| Salmonella PCR | 3 | 0 |
| Q-fever PCR | 40 | 4 |
| Neospora Ag PCR | 43 | 2 |
| Toxoplasma PCR | 1 | 0 |
| Mycoplasma bovis PCR | 3 | 0 |
Abortusprotocol bij kleine herkauwers
In 2023 werden een 100-tal abortusdossiers van schapen- en geitenbedrijven onderzocht.
Grafiek 3: Overzicht van macroscopische bevindingen bij abortusprotocol schapen en geiten.
In onderstaande tabel vind je een kort overzicht van de resultaten van de onderzoeken.
| PATHOGEEN | Aantal analyses | Aantal positieve resultaten |
|
Toxoplasma PCR |
99 |
11 |
|
Chlamydia antistoffen |
95 |
2 |
|
Q-fever PCR |
99 |
15 |
|
Gisten en schimmels lebmaag |
99 |
4* |
|
Stamp-kleuring (o.a. Chlamydia) |
100 |
3 |
|
Schmallenbergvirus PCR |
11 |
0 |
|
Aerobe cultuur met isolatie pathogene bacteriën uit lebmaag en long |
100 |
44** |
|
Blauwtongvirus PCR |
11 |
0 |
|
Campylobacter cultuur lever |
98 |
4 |
|
Chlamydia PCR |
3 |
1 |
|
Brucella antistoffen |
95 |
0 |
* Belangrijke schimmels en gisten zoals: Aspergillus fumigatus, Candida krusei, Candida guillermondii, Trichosporon sp.
** Belangrijke bacteriën zoals: Acinetobacter sp., Escherichia coli, Staphylococcus sp., Streptococcus sp., Listeria monocytogenes, Haem. Escherichia coli, Yersinia pseudotuberculosis, Trueperella pyogenes, Staphylococcus aureus, Serratia sp., Pseudomonas aeruginosa
Foto 5: Gestuwde lever met aanwezigheid van necrose ten gevolge van een bacteriële infectie (Campylobacter).