Jacobskruiskruid, een giftig onkruid om rekening mee te houden

Over Jacobskruiskruid 

Jacobskruiskruid, ook wel Sint-Jacobs Kruiskruid genoemd, is een giftige plant die in grote delen van Europa voorkomt. De plant verspreidt zich gemakkelijk op open of kale plekken in de weide en op verschraalde ondergronden waar de bodem vertrappeld is. De toxische stoffen (pyrrolizidine-alkaloïden) in Jacobskruiskruid kunnen onomkeerbare leverschade veroorzaken bij runderen en paarden. Ook schapen en geiten kunnen vergiftigd raken bij erg hoge inname van de plant, maar zijn er iets minder vatbaar voor. De plant heeft een onaangename smaak en geur waardoor de meeste dieren ze vermijden. Maar wanneer het gras gemaaid en vers gevoerd wordt, herkennen de dieren de plant niet meer en nemen ze ze toch op. Ook in gekuild gras en hooi schuilt gevaar, want al verliest de plant haar bittere smaak, de gifstoffen blijven werkzaam.

Herken de symptomen en handel snel 

Het komt zelden voor dat dieren acuut sterven na opname, vergiftiging komt meestal tot stand door langdurige opname van de plant. De gifstoffen worden immers opgeslagen in de lever, wat bij herhaalde opname schade kan veroorzaken en uiteindelijk leiden tot leverfalen. Meestal tonen de dieren minder opvallende symptomen zoals lusteloosheid, vermageren, slechte eetlust, diarree of problemen met vruchtbaarheid of melkproductie. Leverfalen kan zich ook uiten als koliek, geeuwen, coördinatiestoornissen, zonnebrand en geelzucht. Merk je een of meerdere van deze symptomen op bij jouw dieren? Check dan zeker of er in hun omgeving Jacobskruiskruid of andere giftige planten te vinden zijn. Neem contact op met jouw dierenarts om de diagnose te bevestigen en de symptomen te behandelen.

Hoe herken je de plant? 

De plant leeft slechts twee jaar en bloeit in het tweede jaar. In het eerste levensjaar is de plant moeilijk te herkennen, maar ook dan is de plant al giftig. In deze fase heeft de plant groene, veelvormige bladeren met een paarsige kern. Hele jonge planten hebben vaak een rozetvormige groeiwijze laag tegen de grond.

Foto’s: Jacobskruiskruid als eenjarige plant, met een duidelijk rozet van bladeren laag tegen de grond.

In het tweede levensjaar is Jacobskruiskruid het gemakkelijkst te herkennen. De plant is tussen de 20 tot 90 cm hoog met een stengel die vertakt is boven het midden. De onderkant van de stengel is paars-rood en heeft viltachtige haartjes, terwijl de bovenkant donkergroen en glad is. Van juni tot oktober bloeit de plant met felgele bloemetjes (gele bloemknop en gele bloemblaadjes). Na de bloei (vanaf oktober) volgt verdroging en vormen zich zaadpluisjes. In dit stadium is de plant nog moeilijk te herkennen, maar ze blijft gevaarlijk wanneer ze in hooi terechtkomt.

Foto’s: In het tweede levensjaar is de plant makkelijker te herkennen dankzij de bloemvorming (L). Op de middelste foto zie je de plant in overgang naar verpluizing en verdroging. Op de rechter foto zie je duidelijke pluisvorming.

Planten die op Jacobskruiskruid lijken zijn Boerenwormkruid en Sint-Janskruid. Boerenwormkruid is herkenbaar aan de bolvormige bloemen en is enkel giftig voor paarden. Sint-Janskruid heeft lange meeldraden en afgeronde groene blaadjes, en is enkel giftig voor schapen en runderen.  

Foto’s: Boerenwormkruid (L) en Sint-Janskruid (R).

Preventie

• Inspecteer de weide regelmatig op Jacobskruiskruid.
• Maai vóór de zaadvorming en laat het maaisel niet liggen, want de zaadvorming gaat door na het maaien. Een volwassen plant kan tot 200.000 zaadjes vormen, wat het uitroeien ervan moeilijk maakt.
• Trek bij handmatige verwijdering de hele wortel uit om te voorkomen dat restanten opnieuw uitgroeien tot een volwaardige plant. Draag handschoenen, want Jacobskruiskruid kan een allergische huidreactie veroorzaken. Laat de plant niet in de weide of op de composthoop liggen om verdere verspreiding te voorkomen.
• Zorg voor een stevige ondergrond met een dichte bodem en bemest en zaai regelmatig. De plant groeit beter op weides met open of kale plekken en verschraalde ondergronden.