IBR update: Globale cijfers zijn goed maar handel blijft risico

Op 1 november 2024 ging het IBR-programma een nieuwe fase in. Op de “conventionele bedrijven”* dienden alle IBR-dragers verwijderd te zijn en hervallers ontvingen een slachtbevel (reeds vanaf mei 2024). Hoe zwaar deze maatregelen ook waren, toch hebben alle getroffen veehouders ze zeer goed opgevolgd, waardoor de meerderheid ondertussen terug een hoger statuut behaald heeft of bezig is met doorgroei. In cijfers betekent dit dat het percentage conventionele bedrijven met een VRIJ (I4) of IBR-gE NEG (I3) statuut gehandhaafd blijft en schommelt rond 99,6%. Wat uiterst positief is, ondanks het stijgend aantal gevallen van insleep die we ook vandaag nog zien.

Sinds 1 november 2024 werden in Vlaanderen helaas 28 veehouders getroffen door IBR-insleep (zie tabel), waaronder ook klinische uitbraken op afmestbedrijven. Ook in Wallonië (provincie Henegouwen) vielen er een tiental gevallen van insleep te betreuren. De meeste van deze gevallen (64% voor Vlaanderen (zie tabel), 75% voor België) konden gelinkt worden aan handelsactiviteiten, meer bepaald: een meerderheid van IBR-positieve runderen bij aankoop, en enkele gevallen waarbij er een sterke aanwijzing was dat een erfbetreder gelinkt was aan besmette handel of afmest.

In de periode november 2024 tot en met januari 2025 bleek dat in totaal 1.210 aangekochte runderen IBR-drager waren bij aankoop. Aangezien de oorsprongsbedrijven van deze dieren op vandaag nog steeds IBR-vrij zijn, moeten we constateren dat - net zoals tijdens de voorgaande jaren - de handel van runderen de rode draad van de besmettingen vormt. Een verklaring voor deze besmetting tijdens de passage in de handel valt te zoeken bij een gebrek aan bioveiligheid en het hoogstwaarschijnlijk contact van dragers met gezonde runderen. Slechts op een zestal bedrijven zijn er in eerste instantie geen duidelijke oorzaken van insleep. Dit betekent dat nationaal een 32-tal gevallen van insleep hadden kunnen worden voorkomen.

Het hoge aantal besmettingen bij het verhandelen van runderen is onaanvaardbaar. Ook deze week nog werd in de provincie Oost-Vlaanderen een haard gedetecteerd in een vroege fase, eveneens gerelateerd aan handel.

Samen met de overheid zijn al stappen gezet om hier paal en perk aan te stellen. In de komende maanden wordt dit verder uitgewerkt. Zowel voor veehouders als voor handelaars is een onveilige handel onhoudbaar. Een nauwe samenwerking is dan ook essentieel om te garanderen dat runderen veilig en correct worden getransporteerd. DGZ roept alle actoren op om inspanningen te leveren en ervoor te zorgen om het IBR-veilig te houden voor iedereen.

Op korte termijn kunnen we veehouders en erfbetreders volgende adviezen geven:

1. Vaccinatie kan nog - mits de veehouder het meldt aan DGZ (statuut zal in dit geval verlaagd worden (zie ons nieuwbericht van 6 maart 2025) - maar is niet het belangrijkste. Er is namelijk ook (uitgebreide) insleep geweest op bedrijven met vaccinatie. Hecht daarom vooral belang aan de volgende adviezen.
2. Koop geen dieren aan als het niet strikt noodzakelijk is.
3. Bij aanvoer van runderen: geef de voorkeur aan rechtstreeks transport, of spreek je veehandelaar aan over de herkomst van de dieren.
4. Zorg bij aankoop voor een correcte isolatie en contacteer onmiddellijk je bedrijfsdierenarts als je verdachte symptomen merkt (denk aan: verminderde eetlust, een waterige, slijmerige neusuitvloei, hoge koorts en verwerpingen).
5. Alle erfbetreders, en zeker erfbetreders die op bedrijven komen met handel- of afmestactiviteit: neem altijd de noodzakelijke bioveiligheidsmaatregelen (denk aan: bedrijfskledij en laarzen).
6. Op besmette of verdachte bedrijven is het van belang dat elke erfbetreder geattendeerd wordt over de aanwezigheid van IBR op het bedrijf, zodat de erfbetreder de gepaste voorzorgsmaatregelen kan nemen (zie tip 5).