Vrijloopkraamhokken: iets voor de nabije toekomst? Deelnemers van project Boerenvreugde ontdekken alle voor- en nadelen tijdens een boeiende uitstap

Eind oktober gingen we met een groepje varkenshouders langs bij Filip Van Laere in het Oost-Vlaamse Kruisem om zijn vrijloopkraamhokken met kijkstal te bezichtigen. In de namiddag hielden we een groepsgesprek rond vrijloopkraamhokken waarbij de ervaringen van enkele pionier-zeugenhouders met vrijloopkraamhokken gedeeld en besproken werden.

De kijkstal

Bij de bouw van zijn zeugenstallen koos Filip ervoor om grote ramen de plaatsen in de zijwanden van de stal. Dit enerzijds voor het dierenwelzijn van de varkens omdat ze op deze manier veel daglicht krijgen en het natuurlijk dag- en nachtritme kunnen ervaren. Anderzijds biedt het de mogelijkheid om bezoekers makkelijk en zonder het storen van de zeugen in de stal te laten kijken.

 
De deelnemers aan het project Boerenvreugde aan de grote ramen van de kijkstal van Filip Van Laere (Foto's: DGZ)

De kraamstal

Bij de keuze van dit type kraamstal wilde Filip nog een stapje verder gaan dan wat de wetgeving rond dierenwelzijn ons momenteel oplegt. Hij koos voor een volledig kooivrije infrastructuur. De zeugen komen vijf dagen voor het werpen in de kraamstal en blijven de volledige periode vrij rondlopen, dus ook tijdens en vlak na het werpen. In landen zoals Noorwegen, Zwitserland en Zweden wordt deze infrastructuur al standaard toegepast. De biggen worden pas gespeend na een zoogperiode van vijf weken. Filip kiest er met zijn Duroc D’Olives voor om varkens op te kweken zonder antibiotica, vandaar de evidente keuze voor de latere speenleeftijd. Zowel Filip als het personeel zijn tevreden met de nieuwe manier van werken, al was het in het begin wat aanpassen, zowel voor de zeugen als voor het personeel. Verplaatsen van de zeugen verloopt veel makkelijker, het behandelen van de biggen vraagt dan weer wat extra tijd. Bij de selectie van de zeugen houden ze nu ook rekening met moedereigenschappen.

Losloopkraamhok zonder kooi (Foto: DGZ)

Het losloopverhaal en het kooivrij houden van de zeugen trok Filip ook door naar de dek- en drachtafdelingen op zijn bedrijf. Ook hier wordt geen enkele zeug nog opgesloten. Zeugen worden in groepshokken geïnsemineerd en na de tweede inseminatie naar de drachtstal gebracht, waar ze in grote groepen gehouden worden met voederstations en individuele dierherkenning.

Tijdens de namiddag werd een groepsgesprek gehouden omtrent de losloopkraamhokken en alles wat er bij komt kijken. Hiervoor verzamelden we info bij enkele pioniers binnen dit verhaal. Francis Hanssens, Rik Bogaert en Bart Engels zijn enkele varkenshouders die de sprong waagden en investeerden in dergelijke kraamhokken. Elk van hen had een persoonlijke redenen om dit soort kraamhokken te bouwen. De ene vanuit het standpunt van dierenwelzijn, zodat de zeug meer plaats zou hebben en makkelijker te zogen zou zijn. De andere met het oog op de mogelijk toekomstige wetgeving omtrent losloopkraamhokken.

Vrijloopkraamhok op het bedrijf van Bart Engels waar 1 kant van de box opgeklapt staat waardoor de zeug vrij kan rondlopen. (Foto: De Zeugjeshoeve)

Uit de bevindingen en het naast elkaar leggen van de verschillende aanpakken konden we veel leren. Eén van de eerste conclusies was dat wanneer er gekozen wordt voor een vrijloopkraamhok, de invulling van dit begrip nog veel kan variëren en heel bedrijfsafhankelijk is. Ook was duidelijk dat het een leerproces is en dat het soms zoeken is naar de ideale manier van werken. Het moment van opsluiten en terug loslaten van de zeug kan sterk variëren, afhankelijk van de varkenshouder, de zeug, de opstelling van de kooi…

Het grootste gevaar, en dit is ook de reden waarom veel varkenshouders twijfelen, is het doodliggen van de biggen. Ook hier blijkt het een leerproces te zijn voor de varkenshouder én voor de zeug. Een belangrijke tip was dat de opstelling van de open kooi het liggedrag van de zeug bepaalt. Ook het klimaat is belangrijk: het mag niet te warm zijn in de kraamstal zodat de biggen vlot hun nest leren kennen en daar gaan liggen. Wanneer de biggen ouder worden, moet je tijdig de vloerverwarming afleggen of de warmtelampen uitschakelen, zodat de biggen hun nest blijven opzoeken en niet bij de zeug gaan liggen.

Een ander hekel punt is het bijvoederen van de biggen. Een extra voederbakje plaatsen is niet altijd mogelijk, zeker niet in een opstelling zoals bij Filip waarbij de zeug altijd vrij loopt. Alternatief is de “familiebak”, waarbij de biggen samen met de zeug eten. Vermorsing is hier een nadeel, maar voordeel is dat de biggen vlot leren eten.

Doordat de zeug vrij loopt tijdens de lactatie, hebben de biggen meer plaats aan de uier en geeft de zeug vlotter melk. Algemene ervaring was dan ook dat de biggen duidelijk zwaarder zijn bij het spenen.

Het verplaatsen van zeugen in de kraamstal verloopt dan weer veel vlotter, al moet je vooraf goed overwegen of je een loop-/werkgang voorziet voor of achter de zeugen. Doordat de biggen vrij snel het biggennest leren kennen en opzoeken, valt het goed mee om de biggen te pakken om de handelingen uit te voeren.

Na het bezoek en het groepsgesprek kon men besluiten dat het gegeven van de vrijloopkraamhokken iets is dat er in de toekomst waarschijnlijk wel zit aan te komen maar dat het nog in de kinderschoenen staat. Wanneer je er als varkenshouder voor kiest om dit soort kraamhokken te hanteren, mag je ervan uitgaan dat dit een leerproces zal zijn voor zowel het varken als voor jou als varkenshouder. Het zal voor beide partijen wennen zijn aan een ander soort infrastructuur, manier van werken en manier van denken.

Het bezoek kaderde binnen het project ‘Boerenvreugde in de West-Vlaamse kraamstal’. Dit is een project waarbij DGZ en Inagro de handen in elkaar slaan om de West-Vlaamse zeugenboeren met raad en daad bij te staan voor het bekomen van optimale prestaties bij zeugen en biggen en een goede start voor een gezonde en optimale varkensproductie.

Dankzij het project konden Inagro en DGZ samen met de West-Vlaamse varkenshouders-deelnemers een reeks tips (protocollen) opstellen die elke varkenshouder kunnen inspireren met betrekking tot zijn kraamstalmanagement.

Protocollen over begeleiding van de zeug en geboortehulp werden al gepubliceerd, in de loop van de volgende weken komen volgende onderwerpen aan bod: het ideale reinigings- en ontsmettingsproces, wateropname bij zeugen, biest- en melkopname bij grote tomen.

LEES MEER:

Ontdek alle protocollen voor een goed kraamstalmanagement.

Meer info over het project 'Boerenvreugde in de West-Vlaamse kraamstallen' vind je op onze overzichtspagina met projecten rond varkensgezondheid.

Het project “Boerenvreugde in de West-Vlaamse kraamstallen” wordt gesteund door de provincie West-Vlaanderen en www.vlaanderen.be/pdpo en www.ec.europa.eu/agriculture/

De projectpartners: