Ziekten van A(bortus) tot Z(woegerziekte): preventieve gezondheidszorg bij kleine herkauwers

Dit project wil houders van kleine herkauwers sensibiliseren voor de problematieken die gepaard gaan met uitbraken van dierziekten die negatieve gevolgen hebben voor zowel de dieren als het bedrijf. Daarnaast zullen tijdens het project manieren van bedrijfsvoering gedemonstreerd worden die, door middel van een geïntegreerde aanpak, gezondheidsproblemen kunnen voorkomen of ze snel detecteren.

Dit demonstratieproject duurzame landbouw is gestart op 1 juni 2020 en heeft een looptijd van 2 jaar. Het project wordt gecoördineerd door de vzw Vlaamse Schapenhouderij (VSH), de partners zijn Dierengezondheidszorg Vlaanderen (DGZ) en KU Leuven – labo voor Fysiologie der huisdieren.

Dit project wordt mee gefinancieerd door de Europese Unie en het Departement Landbouw en Visserij van de Vlaamse overheid.

De laatste jaren worden de dierlijke sectoren geconfronteerd met uitbraken van dierziekten die negatieve gevolgen hebben voor het welbevinden van de dieren, de bedrijfsvoering en het bedrijfsresultaat. Deze leiden tot een verstoorde (en onzekere) marktwerking.

In de sector van de kleine herkauwers gaat het om zeer ingrijpende aandoeningen zoals blauwtong en schmallenberg, maar ook aandoeningen zoals rotkreupel en zwoegerziekte. Deze zijn reeds gedurende decennia bij Vlaamse kleine herkauwers aanwezig, maar hebben vaak een sterk onderkende impact op de bedrijfsvoering (omdat preventieve maatregelen uitblijven, te laat of foutief worden toegepast).

Preventieve gezondheidszorg speelt hier een belangrijke rol. Dit bestaat uit een verzameling van maatregelen die ertoe leiden dat dieren minder kans hebben om ziek te worden. Het vermijden van de insleep van ziekten en het beperken van de verdere verspreiding van ziekten binnen een bedrijf en tussen bedrijven door aandacht voor bioveiligheid en een doordacht vaccinatiemanagement, zijn hierbij cruciaal.

Goede vaccinatieprotocollen ontbreken nog in de sector van de kleine herkauwers. Naast een goed vaccinatiebeleid dient de focus ook te liggen op goede managementpraktijken waardoor de infectiedruk in de bedrijven beperkt blijft.

Managementpraktijken kunnen bestaan uit onder andere het verstrekken van goed voeder, het beperken van stressfactoren, toepassen van quarantaine, het regelmatig inspecteren van de dieren, enz.

Doelstelling van het project

Het project 'Ziekten van A(bortus) tot Z(woegerziekte)' wil houders van kleine herkauwers (geiten, herten en schapen) bewust maken van de problematieken die gepaard gaan met uitbraken van dierziekten die negatieve gevolgen hebben voor zowel de dieren als het bedrijf. Daarnaast zullen tijdens het project manieren van bedrijfsvoering gedemonstreerd worden die, door middel van een geïntegreerde aanpak, gezondheidsproblemen kunnen voorkomen of ze snel detecteren om zo uitbraken van ziekten en alle bijhorende negatieve gevolgen voor dieren, bedrijven en handel te vermijden.

Het project wil dit doel bereiken via vier deeldoelstellingen:

Sensibiliseren over het toepassen van vaccinatieprotocollen in het kader van preventieve gezondheidszorg,
Sensibiliseren over het feit dat via gerichte managementingrepen de preventieve gezondheidszorg kan worden beïnvloed,
Methoden van bedrijfsvoering demonstreren die, door middel van een geïntegreerde aanpak, gezondheidsproblemen kunnen voorkomen,
Tijdig detecteren van aandoeningen (diersignalen) om zo uitbraken van dierziekten te vermijden of beperken.

Vier belangrijke problematieken binnen de schapengezondheid zullen extra aandacht krijgen met betrekking tot sensibilisatie en demonstratie van preventieve managementmaatregelen:

Blauwtong

De resultaten van de winterscreening brachten nieuwe gevallen van BTV8 in ons land aan het licht. Sindsdien is België beperkingsgebied voor blauwtong met gevolgen voor de buitenlandse handel. Hoe de verspreiding van het blauwtongvirus in ons land zal evolueren, valt nog af te wachten. Wel staat vast dat vaccineren de enige manier is om de dieren tegen blauwtong te beschermen.

Klauwgezondheid

Rotkreupel is een zeer besmettelijke en uiterst pijnlijke ontsteking van de tussenklauwhuid die veroorzaakt wordt door een samenwerking tussen twee bacteriën: Fusobacterium necrophorum en ichelobacter nodosus. Vaccinatie kan een hulpmiddel zijn in de aanpak en preventie van rotkreupel, maar het mag niet als een alleenstaand middel worden gezien worden. Hier bestaan veel misvattingen over.

Zwoegerziekte

Genezing van deze ziekte is niet mogelijk. Sinds 1993 is er wel een wettelijk geregeld bestrijdingsprogramma van zwoegerziekte bij schapen maar omwille van de hoog oplopende kosten voor bloedonderzoeken zijn er weinig professionele schapenhouders die aan het programma deelnemen. Een vaccin is niet voorhanden, maar schapenhouders kunnen allerlei maatregelen nemen ter preventie van de ziekte.

Listeriose

Heel recentelijk ontstaat in de sector van de kleine herkauwers de vraag naar informatie over de aanpak van listeriose (listeria). De ziekte kent drie verschijningsvormen: hersenvliesontsteking, abortus en sepsis (bloedvergiftiging). De bacterie dringt vooral binnen via wondjes in de bek en bereikt via de zenuwbanen de hersenen. Ook via het maagdarmkanaal kan de bacterie in de bloedbaan terecht komen.

Acties binnen dit project

In de loop van dit project zijn heel wat acties gepland waar geïnteresseerde schapenhouders kunnen aan deelnemen en worden verschillende tools ter beschikking gesteld waar de veehouder mee aan de slag kan. Driemaandelijks wordt er ook een nieuwsbrief verstuurd.

Nieuwsbrieven

In de loop van dit project wordt er om de drie maanden een nieuwsbrief verstuurd. Wil jij deze ook ontvangen? Stuur dan een mailtje naar info@vsh.be.

Lees de nieuwsbrieven

Discussieavonden

Er worden discussieavonden georganiseerd, waarbij geïnteresseerde schapenhouders uitgenodigd zullen worden om informatie uit te wisselen over o.a. volgende onderwerpen:

Waarom vaccineren?
Wat is bioveiligheid?
Hoe de gezondheidsrisico’s bij aankoop van dieren beperken?
Deelnemen aan bestrijdingsprogramma’s: nuttig of niet?
Belang van het abortusprotocol.
‘Tips and tricks’ in de preventie van dierziekten.

Zo kunnen ideeën uitgewisseld worden en kunnen misvattingen of struikelblokken gedeeltelijk in beeld gebracht worden. De avonden vonden plaats in oktober 2020.

Bedrijven in diergeneeskundige begeleiding

Er wordt via de projectnieuwsbrieven en via de vakbladen opgeroepen om vrijwillig mee te werken aan het project. Afhankelijk van de aanmeldingen worden 5 à 10 bedrijven geselecteerd.

Deze bedrijven zullen dan een eerste maal worden bezocht. Op basis van de aanwezige gezondheidsstatus en specifieke problemen wordt vervolgens voorgesteld om het management aan te passen. 6 tot 12 maanden later worden de betrokken bedrijven opnieuw bezocht en wordt het effect van het aangepaste management geëvalueerd. De ervaringen en perceptie van de veehouder worden beluisterd.

Workshops

Er zullen workshops worden georganiseerd op demobedrijven waarbij in kleine groepjes van een tiental dierhouders rond preventieve gezondheidszorg wordt gewerkt. De workshops bevatten een korte theoretische introductie, het praktijkgedeelte (manier van vaccineren, klauwverzorging, herkennen van ziektesignalen…) neemt het grootste deel van de tijd in beslag. Deze sessies staan gepland in het najaar van 2020.

Praktijkdagen

In de loop van het project worden praktijkdagen georganiseerd op 2 locaties in Vlaanderen. De dagen zullen plaatsvinden in het oosten van het land (bijvoorbeeld Geel) en op een tweede locatie in West-Vlaanderen (bijvoorbeeld Torhout).

Tijdens deze praktijkdagen worden voordrachten gegeven over de preventieve gezondheidszorg bij kleine herkauwers. Daarnaast zal de projectgroep commerciële toeleveranciers uitnodigen om allerlei benodigdheden met betrekking tot de gezondheidszorg (bijvoorbeeld vaccins, klauwverzorgingsmateriaal,…) te presenteren.

Literatuurstudie

In de loop van het project zal de bestaande literatuur met betrekking tot het management van besmettingen met lentivirussen (zwoegerziekte, CAE…) worden onderzocht. Alle informatie die beschikbaar is uit andere onderzoeksprojecten zal verzameld en gebundeld worden. Op basis hiervan zal een praktisch toepasbaar advies worden geformuleerd tijdens de workshops.

Rendabiliteitsstudie

Het diermanagement heeft een belangrijke impact op de diergezondheid. In deze context hebben vaccinatiebeleid, staldensiteit, insectenbestrijding, quarantainenaleving, bioveiligheid… een impact op diergezondheid, maar zeker ook op de rendabiliteit van het bedrijf, zowel op korte als op lange termijn.

Er wordt een inventaris gemaakt van zowel kosten als baten, gebaseerd op de literatuur en op gesprokkelde bedrijfsresultaten om inzicht te verwerven in de afwegingen qua rendabiliteit op gebied van dierenwelzijn. Daarbij zal gesteund worden op de reeds in de literatuur gekende berekeningsmodellen.

Checklist en attentiekalender

Er wordt een checklist en attentiekalender opgesteld. Deze instrumenten zullen de veehouders ondersteunen om gezondheidsproblemen tijdig te kunnen opsporen. Het instrument zal bestaan uit twee onderdelen:

een aantal tips voor tijdige signalering van gezondheidsproblemen tijdens de controles.
een attentiekalender voor maandelijkse opvolging van lammeren en ooien met focus op de ziekten of aandoeningen, waarmee rekening moet worden gehouden. De attentiekalender zal ook gebruikt kunnen worden om de diagnose te stellen.

Demofilmpjes

Instructiefilmpjes over preventieve gezondheidszorg (bv. do's-and-don'ts van het vaccineren, aanpakken van klauwverzorging en bioveiligheidsmaatregelen) zullen worden opgenomen en op de websites van de projectpartners worden gepubliceerd.

Eindbrochure

De projectinformatie die tijdens het projectverloop wordt verzameld, zal op een overzichtelijke en vlot leesbare manier kunnen geraadpleegd worden in een digitale brochure. De brochure zal op de websites van de projectpartners worden gepubliceerd.